२६ पुस २०८१, शुक्रबार | January 10, 2025

यार्सागुम्बा आइयुसीएनको संवेदनशील सूचीमा, नेपालमा राज्यको व्यवस्थापन शुन्य



काठमाडौं । नेपालका हिमाली जिल्लाका नागरिकहरुको सिजनल खेती र ब्यापार बँदै आएको शक्तिवर्द्धक जडीबुटीका रुपमा चर्चित यार्सागुम्बालाई अन्तर्राष्ट्रिय प्रकृति संरक्षण संघ ९आइयुसिएनं०ले संवेदनशील प्रजातिको सूचीमा राखेपछि निर्वाध संकलन गरिँदै आएको संकलनमा पावन्दी लाग्ने संभावना देखिएको छ ।

आइयुसीएनले जुलाई ९ को निर्णयबाट रातो सूची जारी गर्दै यार्सागुम्बालाई संवेदनशीलको सूचीमा राखेको हो।

बहुमूल्य जडिबुटीमा रुपमा चिनिएको यार्सा हिमाली भेगमा पाइन्छ। विशेषगरी चीन, नेपाल र भारतका हिमाली सृङ्खलामा पाइने यार्सा ढुसी र झुसिल्किरा एकै ठाउँमा जोडिएर रहेको वस्तु हो।

यसमा ढुसी र झुसिल्किरा परस्परमा आश्रित हुन्छन्। यार्सा मानिसकै कारण जोखिममा परेको आइयुसीएनले जनाएको छ ।

विशेष गरी चिनियाँ औषधिहरुमा प्रयोग गरिने यार्साको प्रयोग दुई हजार वर्ष अगाडिबाट शुरु भएको बताइन्छ।

यौनवर्द्धक औषधि भनिए पनि यसलाई मिर्गौला र फोक्सोको रोग निको पार्न चिनियाँहरुले प्रयोग गर्ने गरेको आइयुसीएनले जनाएको छ।

सन् १९९० को दशकबाट यसको अत्याधिक माग बढ्न थालेको हो। १५ वर्षको अवधिमा कम्तीमा पनि ३० प्रतिशतभन्दा बढी यर्सा घटेको आइयुसीएनले उल्लेख गरेको छ।

विश्वमा १०० भन्दा बढी प्रजाति रहेको उल्लेख गरिए पनि नेपालमा कति प्रजातिका यार्सा पाइन्छ भनेर पत्ता नलागिसकेको यससम्बन्धी अध्ययनकर्ताहरुले बताउंदै आएकाछन् ।

वषौंदेखि हिमाली भेगमा स्थानीयबासी अन्य पेशा व्यवसाय र विद्यालय समेत बन्द गरेर यार्सा टिप्न जाने गरेपनि राज्यले नियमन नगर्दा यार्साको खेती राज्यको नियन्त्रण बाहिर रहेको छ ।

एकातिर यार्सागुम्बा हरेक वर्ष घट्दै गएको छ भने अर्कोतर्फ यसको अबैध निकासी बढ्दै गएको छ । डोल्पा, हुम्ला लगायतका जिल्लाहरुमा चीनीयाहरु नेपाली भूमिमै आएर यार्सा टिपेर लैजाने गरेको समेत स्थानीयले बताएका छन् ।

राज्यले समय मै यार्साको संरक्षण गर्न नसके यो पनि छिट्टै लोपान्मुख प्रजातिमा पुग्ने आशंका पैदा भएको यार्साको अध्ययन गरिरहेका डा। उत्तमबाबु श्रेष्ठले बताए । ब्यवसायीक संकलन रोक्नु पर्ने उनको सुझाव छ ।

हिमाली भेगका स्थानीयलाई आर्थिक रुपमा सबल बनाइरहेको यार्साको कारोबार र संकलनलाई दीगो रुपमा आर्थिक उत्पादनको स्रोत कसरी गर्न सकिन्छ भन्नेबारे राज्यले ठोस योजना भने ल्याउन सकेको छैन ।

नेपालका अधिकांश ठाउँमा जेठबाट यार्सा संकलन शुरु हुन्छ। यो वर्ष भने कोभिड १९ का कारण यार्सा टिप्न जानेको संख्या घटेको बुझिएको छ ।

प्रकाशित मिति : ३० असार २०७७, मंगलबार  १० : ४७ बजे

रवि लामिछाने स्थल मार्ग हुँदै काठमाडौं हिँडे

पोखरा । राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीका सभापति रवि लामिछाने काठमाडौं हिँडेका

लस एन्जलस डढेलो : कम्तीमा १० जनाको मृत्यु

लस एन्जलस । क्यालिफोर्नियाको लस एन्जलसमा फैलिएको भीषण डढेलोका कारण

‘समृद्धिको अनुभूति दिलाउने गरी सरकार क्रियाशील हुनुपर्छ’

नेपालगन्ज । नेपाली कांग्रेसका केन्द्रीय सदस्य एवम् पूर्वमन्त्री एनपी साउदले

प्रेस चौतारीको केन्द्रीय सदस्यमा ३२ जना मनोनीत

काठमाडौं । प्रेस चौतारी नेपालले ३२ जना पत्रकारलाई केन्द्रीय सदस्यमा

तिब्बतका भूकम्पपीडितलाई ल्हासा बस्ने नेपाली नागरिकको ३७ लाख सहयोग

काठमाडौँ । गत मङ्गलबार चीनको स्वशासित क्षेत्र तिब्बतको तिङ्ग्री काउन्टीका