काठमाडौं । विस्तृत योजना बनाएर मात्र देशको पूर्वाधार निर्माणमा ध्यान दिनुपर्ने विज्ञहरुले बताएका छन् ।
गैरआवासीय नेपाली संघले आयोजना गरेको दोस्रो ज्ञान सम्मेलनको अवसरमा ‘भौतिक पूर्वाधार निर्माण’ विषयक छलफल कार्यक्रममा बोल्ने विज्ञ वक्ताहरुले व्यवस्थित रुपमा निर्माणमा जोड दिनुपर्ने बताएका हुन् ।
व्यवस्थित पूर्वाधार निर्माण अहिलेको आवश्यकता भएको भन्दै कार्यक्रममा बोल्ने वक्ताहरुले सरकारले योजना बनाएर शहरीकरण गर्न सके भविष्यमा समस्या नआउने बताए ।
नेपालमा पूर्वाधारमा लगानी विषयक कार्यपत्र प्रस्तुत गर्दै नेपाल पूर्वाधार बैंकका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत अनिल ज्ञवालीले पूर्वाधार क्षेत्रमा लगानी गर्न आतुर रहेको बताए ।
६० प्रतिशत सरकारको लगानी ३० प्रतिशत निजी क्षेत्रले पूर्वाधार क्षेत्रमा लगानी गर्दै आएका छन् । यातयाता, उर्जा, कृषि, पर्यटन, विशेष आर्थिक क्षेत्र (सेज), शहरी पूर्वाधार लगायत क्षेत्रमा अवसर लगानीको अवसर रहेको ज्ञवालीले जनाए ।
हाइड्रो, टुरिजम होटल र सीमेन्ट उद्योगमा पूर्वाधार निर्माण क्रम बढेको उनले बताए । पब्लिक प्राइभेट पाटनरसीपमा पूर्वाधार लगानी पर्याप्त मात्रामा हुन नसकेको ज्ञवालीको भनाइ छ ।
कार्यपत्र प्रस्तुत गर्दै पीई सतिस त्रिपाठीले आर्थिक विकास सुस्त भएको बताए । ६ प्रतिशतदेखि ८ प्रतिशतसम्मको जीडीपी ग्रोथले आर्थिक विकासमा जाँदा पनि विकास सुस्त भएको त्रिपाठीको भनाइ छ ।
अरु देशले सुरु गरेको पूर्वाधारको तुलनामा नेपाल निकै पछि रहेको उनको भनाइ छ । ‘सडकको ट्रयाक खोल्नमै छौ, उनले भने, ‘ हामी डेपलपमेन्टमा छैनौ’ अब लगानी गर्ने पूर्वाधारले देशको विकास कहाँ पुग्छ भन्ने भन्न सकिने त्रिपाठीको भनाइ छ ।
योजनाबद्ध ढंगले अघि बढ्न नसक्दा पूर्वाधार विकास हुन नसकेको उनले जिकिर गरे । संघीयता सुरु भएको समयमा पूर्वाधार निर्माणको चरण भएको उनको भनाइ छ ।
‘५ वर्षमै पूर्वाधार बिग्रने खालको बनाउन हुँदैन । पूर्वाधारका लागि लगानी गर्दैछौं । १९७० को मोडेलमा रहने होइन । दिर्घकालीन योजना बोकेर जानुपर्छ । थोरै काममा काम गर्दा पूर्वाधार निर्माण भएन, अब त स्थानीय तहले योजना बनाएर काम गर्न सक्छन्’ उनले भने ।
प्रोफेसर डां संगिता सिंहले भूकम्पपछि पुर्ननिर्माणको काम अघि बढ्न नसकेको बताइन । योजना बनाएर शहर निर्माण गर्नुपर्ने प्रोफेसर सिंहको भनाइ छ । पूर्वाधार निर्माणमा योजना बनाएर अघि बढ्न सके पछि समस्या नआउने र व्यवस्थित शहर बन्ने सिंहले जिकिर गरिन । धुर्मुस सुन्तली फाउन्डेसनले बस्ती निर्माण गरेजस्तै सरकारले पनि त्यसरी योजना बनाएर अघि बढ्न आवश्यक भएको उनको भनाइ छ ।
सिभिल ईञ्जिनियर केशवराज ज्ञवालीले भवन बनाउँदा पूर्वाधार निर्माणमा ध्यान दिन आवश्यक भएको बताए । ‘विकसित शहर बनाउन पहिला नै योजना बनाउनुपर्छ’ ज्ञवालीले भने, ‘नेपालको शहरी क्षेत्र पूर्णरुपमा व्यवस्थित हुन नसकेको हो । अब निर्माण गर्दा व्यवस्थित गर्नुपर्छ ।’
कार्यपत्र प्रस्तुत गर्दै रतन झाले पूर्वाधार निर्माणमा सरकारले विशेष प्राथमिकता दिनुपर्ने बताए। विदेशी लगानी आउन नसक्नुको कारण खोज्नुपर्ने उनको भनाइ छ । आर्जन गरेको सीप र ज्ञान ट्रान्सफर गर्न मेकानिजम बनाउन आवश्यक भएको उनको भनाइ थियो ।
ईञ्जिनियर दिपक बाबु कँडेलले गैरआवासीय संघले बस्ती सार्न खोज्दा नसकिएको बताए । नेपालमा रेल आवश्यकता भएपनि जीवन जिउने आवश्यकता भएको धारणा राखे । ‘जसरी हुन्छ, आर्थिक विकास गर्नैपर्छ’उनले भने, ‘त्यसका लागि विदेशी लगानी बढाउनै पर्छ । स्मार्ट सिटी बनाउन ध्यान दिनुपर्ने उनले बताए ।
कार्यक्रममा अरुणदेव पन्तले विल्डिङ इन्फास्टक्चरमा कार्यपत्र प्रस्तुत गरेका थिए ।
भौतिक पूर्वाधार तथा यातायात मन्त्री वसन्तकुमार नेम्वाङले कोभिड १९ ले उत्पन्न गरेको विशम परिस्थितिमा पनि गैरआवासीयले महत्वपूर्ण काम गरेको बताए । भौतिक रुपमा टाढा रहेपनि संमृद्ध नेपाल, सुखी नेपालीको नारा सार्थक गर्न विश्वकै जुनसुकै देशमा बस्ने नेपालीको भूमिका महत्वपूर्ण हुने मन्त्री नेम्वाङले जनाए । नेम्वाङले सन् २०३० सम्म दिगो विकास लक्ष्य हासिल गरी विकासशील बनाउन पूर्वाधारले महत्वपूर्ण योगदान दिने धारणा राखे ।
स्थायी सरकार बनेसँगै देश निर्माणको क्रममा अघि बढेको बताउँदै उनले नीतिगत रुपमा सहज गर्दै विदेशी लगानी आकर्षित गर्दै पूर्वाधार निर्माणमा अघि बढेको दाबी गरे । रेल, बाटो, सुरुङमार्ग निर्माणमा अघि बढेको समेत उनले दाबी गरे ।
‘शहरी विकासमा सरकार लागिपरेका छौं, उनले भने, ‘नयाँ संरचना निर्माण गर्दा त्यसतर्फ ध्यान दिएका छौं’ । नेम्वाङले मेघा शहर निर्माण गर्दा व्यवस्थित गरेर जाने बताए । सुरक्षित नागरिक आवाज, जनता आवास, पुर्ननिर्माण क्षेत्रमा सरकारले ध्यान दिएको समेत उनले जनाए ।
नेपालमा कस्तो प्रकारको बिल्डिङ बनाउने भन्ने विषयमा योजना बनाएका छौं’ भौतिक पूर्वाधार मन्त्री नेम्वाङले भने। विगतदेखि २७ वटा नयाँ शहर र १५ वटा स्मार्ट शहर बनाउन लागिएको बताए। हिमाली भेगमा पनि हावापानी सुहाउँदो शहर बनाउने गरी ५ वटा ठाउँमा व्यवस्थित गरी अघि बढेको उनको भनाइ छ । एक शहर एक पहिचानको रुपमा अघि बढेको उनले बताए ।
भारतको सिमाना जोडिएका ३० वटा नगरलाई व्यवस्थित शहर बनाउन लागिएको र १ सय ५८ वटा नयाँ शहरमा राम्रो नगर बनाउन लागिएको उनको भनाइ छ ।
दुई सय ९३ नगरलाई व्यवस्थित बहर बनाउन सरकार लागिपरेको नेम्वाङले। पूर्वाधार निर्माणमा देश अघि बढेको भन्दै आवश्यकता अनुसार नीतिगत व्यवस्था गर्न लागेको उनले बताए।
साना सडक व्यवस्थित गर्ने, पूर्व पश्चित रेल मार्ग निर्माण तथा सुरुङमार्ग निर्माणमा सरकारको प्राथमिकता गएको नेम्वाङको भनाइ छ । उपत्यकाभित्र व्यवस्थित शहर निर्माण गर्न लागिएको र गैरआवासीय संघको समन्वयमा लगानी भित्राएर अघि बढ्ने उनले बताए ।
गैरआवासीय नेपाली संघका सचिव आरके शर्माले सरकार र निर्माण व्यवसायीबीच सुमधुर सम्बन्ध हुन नसकेको जिकिर गरे। सचिव शर्माले देशको विकासका लागि दुवै पक्ष एक भएर जानुपर्ने बताए । पूर्वाधार निर्माणका लागि एनआरएनले सघाउने उनले बताए । ।
‘गुणस्तर निर्माण गर्न हामी चुकेका छौं’उनले भने, ‘प्रविधि प्रयोग र नेपालमा प्रविधि हस्तान्तरण गर्न सरकारले ध्यान दिन जरुरी छ ।’
प्रतिक्रिया