नेपालको सीमा अतिक्रमण गरेजस्तो ठान्यो भारतले, चिनिँया भूमि अतिक्रमण गर्न जाँदा लखेटिए भारतीय सेना

सबैजसो छिमेकी माथि सधैंभर हैकमवादी नीति अवलम्बन गर्दै आएको भारत अहिले छिमकै कारण सबैभन्दा तनावग्रस्त बनेको छ । गलत छिमेक नीतिकै कारण यतिबेला भारत सबैतिरबाट एक्लिएको छ ।

रोटी र वेटीको सम्बन्ध रहेको भन्दै नेपाललाई सधैंभर इमोशनल ब्ल्याकमेलिङ गर्दै र नेपालको आन्तरिक राजनीति सहित सबै मामिलामा काठमाडौंबाटै माइक्रो म्यानेजमेन्ट गर्दै निरन्तर सीमा अतिक्रमण गरिरहेको छ । पाकिस्तनसँग पुस्तौनी दुश्मनी रहेकै छ । श्रीलंका र बंगलादेशसँग पनि उति राम्रो सम्बन्ध रहेको छैन । कठपुतली सरकार बनाउन भारतीय गुप्तचर संस्था रअ सफल भए पछि भारतलाई अहिले अलिक सहज सहयोग गर्ने देश समुद्र पारको छिमेकी मालदिभ्स मात्र बनेको छ ।

नेपाल जस्ता मुलुकको सार्वभौमसत्ता र भौगोलिक अखण्डतामाथि हस्तक्षेप गर्ने त भारतको सधैंभरको नियत नै रहेको छ । छिमेक प्रथमको नरेन्द्र मोदी डक्ट्रिनले छिमेकीलाई नै हर्ट गरिरहेको छ । छिमेकीप्रति अनुदार भारत यतिबेला आफ्नो विशाल छिमेकी चीनसँग सीमा क्षेत्रमा भैरहेको सैनिक मुठभेडले छट्पटाएको छ ।

दुई साता पहिले पूर्वोत्तर भारतको सिक्मिम सेक्टरमा भारत र चीनका सेनाबीच धक्कामुक्की चल्यो । दुवैपक्षका झण्डै १२ जना फ्रन्टलाइनका हतियारविहीन सेना घाइते भए । त्यसको एकसाता नवित्तै लद्दाख अक्साई चीन सीमा क्षेत्रमा चिनिया जनमुक्ति सेनासँग भारतीय सेनाले लज्जास्पद नियती भोग्नुपरेको छ ।

चिनिया जनमुक्ति सेनाले अक्साई चीन–लद्दाख क्षेत्रको गवालन घाँटी र पानगोङ ताल क्षेत्रबाट भारतीय सेनालाई लखेटेका छन् । त्यहाँको झण्डै दुईतिहाई भूभाग चिनिया भूमिभित्र पर्छ । भारतले भने यो सम्पूर्ण भूभाग पूर्वी लद्दाख क्षेत्र भन्दै आफ्नो दाबी गर्दैआएको छ । नेपालको लिम्पियाधुरा–कालापानी क्षेत्र अतिक्रमण गरेजस्तै अतिक्रमण गर्न पुगेका भारतीय सेनालाई जनमुक्ति सेनाले लखेटेर भारतीय सीमा भित्रै पुर्याइदिएको छ ।

भारत र चीनबीच सीमा विवाद रहेको त्यस क्षेत्र लाइन अफ एक्चुअल कन्ट्रोल Line of Actual Control, LAC (एलएसी)ले छुट्याएको छ । एलएसी कुनै कोरिएको सीमा रेखा नभएर अनुमानित सीमा रेखा हो । भारत र चीनबीच सन् १९६२ मा भएको युद्ध पछि दुवै मुलुकले एलएसीका आधारमा सीमा क्षेत्रलाई अहिलेसम्म सन्तुलित राख्दै आएका छन्। एलएसीको व्याख्या भने आफुअनुकुल भैरहेको छ । सीमा क्षेत्रमा जहाँसम्म जुन मुलुकले गस्ती गर्ने गर्छन्, त्यहीँसम्मको भूभागलाई आफ्नो भन्दै आएका छन् । तर, यसमा पनि भारत चुकेको छ । भारतले सीमाक्षेत्रको गस्तीलाई कुनै आधिकारिक रेकर्ड गर्ने गरेको थिएन । तर चीनले भने सुरु देखि नै आफ्नो सेनाले गस्ती गरेको भिडियो रेकर्ड राख्ने गरेको छ । ताकी दुवै मुलुकबीच विवाद भएमा प्रमाणका लागि त्यो भिडियो रेकर्ड देखाउन सकियोस । भारतले सन् २०१० पछि मात्र भिडियो रेकर्ड राख्न थालेको थियो । एलएसीआसपास कुनै भौतिक निर्माणको काम समेत गर्न नपाउने सहमति दुवै मुलुकबीच भएको थियो । तर, अहिले भारतीय सेनाले अहिले एलएसी नै पार गरेर चिनिया भूमिभित्र निर्माणका गतिविधि गर्न थालेपछि गत साता चिनिँया सेनाले त्यसको विरोध गर्दै रोक्नलाई चेतावनी दियो ।

यसअघि पनि त्यो क्षेत्रमा धेरै विवाद हुने गरेको थियो । दुईपक्षका सैनिक कमाण्डरहरुबीच हुने वार्ता पछि तनाव मत्थर हुनेगरेको थियो । तर, यसपटक भने अवस्था संवेदनशील बनेको छ । भारतीय सेनाले आफ्ना हजारौं जगेडा सैनिकलाई फ्रन्टलाईनमा पठाएको छ ।

गत अगष्टमा भारतीय संविधानमा रहेको जम्मु काश्मिरको विशेषाधिकार खारेज गर्दै राज्यलाई नै तीन टुक्रा बनाएको भारतले गत नोभेम्बरमा नयाँ नक्शा जारी गर्यो । त्यस नक्शामा पाकिस्तानी सीमानाभित्रको आजाद कास्मिर, गिलगिट बाल्टिस्टान, चीनको अक्साई चीनलाई समेत समेटेर आफ्नो भूमिभित्र पार्यो । भारतले नेपालको लिम्पियाधुरा–कालापानी क्षेत्रलाई पनि समेटेर आफ्नो नक्शाभित्र पार्यो । नेपालको सडकमा भारत विरोध नारा लाग्यो । पाकिस्तानले क्रुद्ध प्रतिक्रिया जनाउँदै भारतीय नक्शालाई वाईहात भन्यो । चीनले बेइजिङबाट भारतलाई कडा सन्देश दिँदै सीमा क्षेत्रको यथास्थितिलाई तलामाथि नगर्न चेतावनी दिँदै आफ्नो भौगोलिक अखण्डता र सार्वभौमसत्ता जोगाउन चीन सधैं तयार रहेको सन्देश नयाँ दिल्लीलाई दियो । भारतीय सेनाको गतिविधि लद्दाख क्षेत्रमा विगतमा भन्दा बढ्न थालेपछि चीनले पनि आफ्नो सीमा क्षेत्रमा सैन्य मजबुतीलाई अझ बढी बढाएको थियो ।

मे महिनाको सुरुमै एलएसीको यथास्थितिको अवस्था (Status Quo)लाई भारतीय सेनाले उल्लंघन गरेको भन्दै चिनिया सेनाले तत्काल काम नरोके कारवाही गर्ने चेतावनी दियो । चिनिया झण्डै ५ हजार सेना गवालन घाँटी र पानगोङ लेक आसपास रहेका छन् । १७ हजार फिटको उचाइमा रहेको यस क्षेत्रमा सुरु देखि नै चिनिया नियन्त्रण प्रभावकारी रहेको छ ।

तर, चीनको चेतावनीका वावजुद एलएसीको चिनिया दाबीभित्रकै भूमिभा भारतीय सेनाले निर्माणको काम जारी राखेपछि तनाब बढेको हो । त्यसपछि, चिनिया सेनाले भारतीय सेनालाई एलएसीको अतिक्रमित चिनिया भूमिबाट लखेटेर भारतीय क्षेत्र भित्रै पठाइदिएका छन् ।

पूर्वी लद्दाखमा भएको तीन अलगअलग घटनामा आफ्ना सेनालाई चिनिया सेनाले नियन्त्रणमा लिएको समाचार सैनिक स्रोतलाई नै उदृध गर्दै भारतीय संचारमाध्यमहरुले समाचार प्रकाशित प्रसारित गरेपछि नयाँ दिल्लीमा भूकम्प गएको छ । तर, भारतीय सेनाले भने आफ्ना जवानहरु चिनिया सेनाको नियन्त्रणमा भएको कुरालाई अस्वीकार गरेको छ । भारतीय सेनाका प्रवक्ता कर्णेल अमन आनन्दले सीमा क्षेत्रमा तनाब बढेको स्वीकार गर्दै सैनिकहरु चिनियाको नियन्त्रणमा नभएको दाबी गरेका छन् । भारतको विदेश मन्त्रालयले चीनले भारतीय सेनाको सामान्य पेट्रोलिङलाई हानी पुर्याउन खोजेको भन्दै आपत्ति जनाएको छ । तर, चीनले भने सीमा क्षेत्रमा अनावश्यक भौतिक निर्माणको काम नगर्न र त्यस क्षेत्रलाई यथास्थितिमै राख्न फेरि पनि चेतावनी दिएको छ ।